(Tranh: Họa Sĩ ViVi Võ Hùng Kiệt)
"Nhà Việt Nam" trong thơ Cao Nguyên
Home is where the heart is - Trái tim ta ở đâu, nơi ấy chính là nhà.
Nhưng cũng có khi,
Ta muốn ta ở đâu, nơi ấy chính là nhà - Home is where I want to be.
Với một kẻ bỏ quê, ra đi, sống trên xứ người, thì quê nhà ở đâu?
Nơi ta muốn sống hay nơi ta tưởng nhớ?
42 bài thơ như 42 lần đối diện câu hỏi: "Quê nhà ta đâu?"
Không, không thể là 42 lần mà phải là 42 ngàn lần. Khi trăng lên, khi chiều xuống, khi tuyết rơi, khi gió nổi, khi nắng dọi ... mỗi mỗi đều có thể gợi lên nỗi đau quặn thắt, để rồi lòng tự hỏi lòng "Hương quan hà xứ thị?"
Vì đâu? Do đâu?
Chỉ vì hai chữ "Việt Nam"!
Hai chữ nghe rền như tiếng bom đạn rít bên tai trong chiến hào.
Hai chữ nghe đau như cái chết tức tưởi của người bạn cùng màu áo.
Hai chữ nghe mềm như chiếc lá me rơi trên những con đường.
Hai chữ mà chỉ có thơ mới diễn tả hết nỗi niềm.
Nhà Thơ làm thơ để tưởng nhớ, để mộng mơ, để nhớ quê nhà Việt Nam hoang tàn đổ nát, để rồi mơ về một mái nhà Việt Nam đầm ấm chan hòa.
Cao Nguyên là một tên không xa lạ với những người Việt yêu thơ. Thơ anh được bạn đọc ưu ái đón nhận vì ý mới, chữ lạ, nhưng lý do chính có lẽ vì bài thơ nào cũng luôn ẩn hiện hai chữ "Việt Nam".
cứ kể như mình chẳng có chi
danh đành không, lợi chẳng còn gì
ngày sinh, quê quán - ghi trên giấy
nhẹ vóc trần, "sinh ký tử qui"!
mà rõ khổ, "qui" về đâu chứ
quê đã không, nhà cửa cũng không
chỉ còn nhớ cánh đồng quá khứ
thương luống cày, ngô lúa trổ bông
Thơ Cao Nguyên thường giản dị như thế; một gã xa nhà, nhớ quê, rồi... làm thơ!
Biết bao biến cố đã xảy ra trong một đời người, nhưng dường như tất cả đều nhạt nhòa, để chỉ còn những nét đẹp thuần hậu của đất mẹ hiện lên tươi mới: những luống cày, những cây lúa, những bắp ngô, những cánh rừng, những hàng lá me... Đó không chỉ là Việt Nam của riêng nhà thơ, đó là Việt Nam của nhiều người, rất nhiều người.
Nhưng nếu nói thơ Cao Nguyên giản dị cũng không đúng lắm, vì đây đó những con chữ sẽ bật ra khỏi dòng thơ, khiến ta không khỏi rung động bồi hồi.
vậy mà đi hút vào sâu
không lời kịp nhắn về đâu, chỗ nào
nền trời vắng một vì sao
lòng người nước mắt rưng đau dọc đời
em về ngồi giữa chơi vơi
uống trăng như thể rượu mời thuở xưa
hỏa châu sáng mấy chưa vừa
còn chong con mắt thắp thừa lòng tin
Suốt đoạn thơ trên không chữ nào không đơn giản nhưng vẽ nên một màn đêm thăm thẳm mà sáng trưng khiến ta liên tưởng tới bức danh họa "The Starry Night" của Van Gogh.
Nếu những chữ "sao, trăng, hỏa châu" tạo nên thứ ánh sáng trắng vàng chói mắt, thì những chữ "hút vào, chưa vừa, chong con mắt" khiến lòng ta chùng xuống như khi nhìn vào bầu trời đen thẫm.
Và, trong khung cảnh thiên nhiên huyền nhiệm đó là... nỗi đau.
"Lòng người nước mắt rưng đau dọc đời"
Hai chữ "dọc đời" sắc, mạnh như chẻ đôi sống lưng!
Đấy có phải là sống lưng Trường Sơn của Mẹ Việt Nam?
Dãy Trường Sơn bị xẻ dọc, băm nát chỉ vì những tham vọng điên cuồng.
Thơ Cao Nguyên chất chứa nhiều nỗi đau.
Đó là những "giọt lệ hồng/ kết tụ bởi máu và nước mắt /từ những cái chết / vì muốn bảo vệ quê hương và đồng loại"
Đó là "những vết cắt của thời gian / của biến cố / thân tâm em lúc lành lúc vỡ /
nước mắt em lúc ở lúc đi".
Đó có là "bạn chém sau lưng, kẻ thù đâm trước ngực / những vết thương nhức nhối không ngừng"?
Và đó còn là hơn nửa thế kỷ, vẫn thấy "tấm lưng cuộc chiến còn nguyên /chỉ thêm vết đạn xuyên tim xoắn vào!"
Với một người mà niềm đau luôn luôn vây phủ thì câu hỏi: "Nhà ta đâu? Nơi muốn sống hay nơi tưởng nhớ?" trở nên cực kỳ ngớ ngẩn.
Bởi chưng, con người ấy sẽ chẳng bao giờ thoát khỏi mái nhà xưa dù cho nó đầy ắp những kỷ niệm đau buồn.
Thế nhưng, trong trùng trùng nỗi đau, vẫn trổi lên điều tuyệt diệu: Niềm Tin.
(dù người đi chẳng biết ngày về)
chờ mai, chờ mai nữa
dẫu mình đi về đâu
cũng đừng quên ánh lửa
giữa lòng ta đêm sâu
khi nào người cảm thấy
rảnh và nhớ đến ta
cứ về qua nơi ấy
nhà bên cạnh rừng già
mình hâm bình rượu cũ
uống hương mật quê nhà
trong sương mù viễn xứ
ta biết ta còn ta!
Lời thơ mộc mạc nhưng sao tha thiết!
Chỉ vài dòng nhưng diễn tả trọn vẹn thân phận Việt, trọn cuộc nổi trôi, gắng nương nhau để sống, để chờ đợi, để hy vọng, và để thương yêu.
về xem nắng ghẹo hoa tươi rói mặt
về thăm cây lành hẳn vết thương chưa
về ngồi giữa nắng mưa nghe đất hát
khúc đồng dao từ những khát khao xưa!
thơ ta đó, rừng ơi! ru chút nhé
ta chưa về thăm đất mẹ chiều nay
sợ hàng cây còn long lanh ngấn lệ
ta với rừng sẽ khóc giữa vòng tay!
"Nhà Việt Nam", 42 bài thơ như 42 lần tự vấn: "Quê nhà ta đâu?"
Câu hỏi chẳng cần câu trả lời, bởi vì người lính Cao Nguyên dù ở nơi đâu vẫn luôn giữ quê nhà trong tim, trong những dòng thơ, trong những ước nguyện, và trong cả ánh mắt dõi nhìn vào cõi vô cùng.
một mai còn chút lời thơ mộng
sẽ gởi quê mình di chúc thơ
thương yêu, nhân ái và hy vọng
mãi đẹp bên đời như ước mơ
nếu thêm được niềm tin thắp lửa
rọi sáng từng khung cửa phương đông
cho dẫu lịm bên thềm đất hứa
cũng nhẹ hồn vào cõi mênh mông!
@
“Vietnam My Homeland” in Cao Nguyên's Poetry
Home is where the heart is.
But sometimes,
Home is where I want to be.
For a man who left his homeland to live in a foreign country, where is his home? Is it the place he wants to live in or the place of his remembrance?
Fourty-two poems are like fourty-two times he asks himself the same question, "Where is my home?"
No, not fourty-two times, but rather fourty-two thousand times. Every time the moon rises, every time the sun sets, the snow falls, the wind breezes, the sunlight shines... his heart always feels a profound sadness, and his mind keeps echoing the question, "Where is my true home?"
Why - and why?
The reason is in two simple words - "Việt Nam"!
Two simple words that bring back the whistling sounds of bullets above the trenches in battlefields.
Two simple words that revive the deep sorrow at the sudden death of a brother-in-arms.
Two simple words that sound like those tamarind leaves falling softly on the sidewalks.
Two simple words that nothing but poetry can fully express.
The poet writes poems that enables him to dream, to reminisce about his devastated homeland of Vietnam, and to hope for a future Vietnam where everyone lives in harmony.
To Vietnamese readers who love poetry, Cao Nguyên is a familiar penname. His poetry is appreciated not just for its new ideas and creative wordings, but mainly because the two words "Việt Nam" can always be felt between the lines of every poem.
Just presume I have nothing
No fame, no fortune, exactly nothing
Even the DOB and POB on the papers
are forgotten when I depart this world !
Yet it’s a pity, depart for... where?
As I have neither a house nor a homeland
All I can remember is the field of my childhood
Where there were the poor furrows and the early rice
Such simplicity defines Cao Nguyen's poetry - some guy far away from home and gets so homesick that he just happens to... write poems.
So many events have happened in a lifetime, but they all seemed to fade away and leave him with just a pure and everlasting beauty of his motherland: the furrows in rice fields, the rice plants, the maizes, the forests, the tamarind leaves... That beauty of Việt Nam is not for the poet himself, but for lots and lots of Vietnamese people.
But it would not be quite fair to define Cao Nguyên's poetry by its simplicity alone, because here and there some words would pop out of the lines to touch our hearts so deeply:
Yet you have gone too far away
without leaving a notice telling where to
A star has faded out in the sky
Only the tears of suffering flowing for life
You returned sitting in solitude
Enjoying the moonlight as if it were the old days’ wine
So many shining flares was not enough
We still lay awake to lighten our faith
The above quatrain consists of just simple words, yet they portray a night with both its profound darkness and its vivid brightness that somehow inspire us to think of Van Gogh's "The Starry Night".
If "stars, moonlight, shining flares" help create a dazzling white light, then "far away, not enough, lay awake" are the words that make our hearts saddened like when we look up a deep dark sky at night.
And, in the very core of that mysterious natural setting is... the pain.
Only the tears of suffering flowing for life
Those words "flowing for life" are so strong and sharp that we can feel our spinal column torn apart.
Is that because our spinal column reminds us of Trường Sơn Mountains, the backbone of Mother Vietnam?
Truong Son Mountains have been torn apart and shattered in pieces due to people's crazy ambitions.
Cao Nguyên's poetry is filled with pains.
Pains, as in "the red tears / They are an agglomeration of blood and tears / of the dead who wanted to save our country and her people".
Pains, as in "Your body and mind sometimes intact sometimes broken
/ Your tears sometimes come sometimes go".
Pains, as in "Stabbed in the back by friends, from the front by the enemy
the wounds have left aches and pains incessantly"?
And pains live on for over half a century, because "The wounds of the war have been never healed / Only more bullets perforating the heart mercilessly!".
For someone whose pains become chronic, the question, "Where is my home, is it where I want to live or is it where I want to dream of?" must become extremely absurd.
Because he will never escape from his old home even if it brings him nothing but sad memories.
Still, in his painful anguish, something wonderful springs up: Faith.
(although he does not know when he can come back home)
Until tomorrow, yes, tomorrow
No matter where we shall go
Just don’t forget the fire
in our hearts a dark night
Whenever you are free
and happen to remember me
just drop round some day
my house is next to a jungle
We will warm up the old wine
and drink the honey of homeland
in the mist of a faraway country
to know we are still in being !
So simple poem lines, yet so earnest a faith they could carry!
Just a few lines to fully describe the destiny of Vietnamese people, those while floating in the waves of history keep trying to lean on each other, so they can live to wait, to hope, to love.
I’ll come back to see the flowers open under the sun
to examine the wounds on the trees
to sit in rain or shine listening to the song of the ground
a children’s song of the old good days!
It’s my poetry, hey, forest! Let me sing it
When I cannot depart for homeland this afternoon
I am afraid the trees are still wet with tears
Then you and I will have a good cry, arm in arm!
In this poetry book of Cao Nguyên's, fourty-two poems can be viewed as fourty-two times of self-questioning, "Where is my home?"
That question no longer needs to be answered, because to the soldier Cao Nguyên, wherever he stays, his homeland has always been secured in his heart, his poems, his aspirations, even in his gaze into the void.
One day when still living poetically
we will leave our homeland a testament of poetry
about love,compassion and hope
for this world to become beautiful like dreams
If we have a strong belief in that
it will light up every house in the Orient
Even if we may fall right at the doorstep
we are still happy going to an immense heaven
Trịnh Bình An
(Winter of 2017)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét